HLVN – Ở tuổi ngoài tám mươi, mái tóc đã bạc như sương, ông Lê Xuân Phúc ở thôn Ngưu Phương, xã Quảng Chính (Thanh Hóa) vẫn là người được bà con trong làng, trong xã kính trọng và yêu quý. Cả cuộc đời ông gắn liền với hai chữ “tận tụy” – tận tụy với quê hương, với dòng họ và nhất là với sự nghiệp khuyến học – khuyến tài. Người dân vẫn trìu mến gọi ông bằng cái tên giản dị, thân thương mà đầy tránh nhiệm: “Người thắp lửa hiếu học.”
Sinh ra trong một gia đình nền nếp, giàu truyền thống trọng chữ nghĩa, tôn trọng hiền tài, đức độ. Ông Phúc sớm thấm đẫm tinh thần học tập và lòng yêu quê hương. Những năm tháng thanh xuân, ông khoác áo lính, chiến đấu ở chiến trường Quảng Trị khốc liệt, mang trong mình vết thương của chiến tranh. Trở về quê hương, giữa bao vết hằn của thời gian, điều khiến ông trăn trở nhất không phải là sức khỏe, mà là nỗi lo làm sao để con cháu, thế hệ mai sau giữ được ý chí học tập, lòng nhân ái và khát vọng vươn lên.
Ông Lê Xuân Phúc cùng đại diện dòng họ Lê Xuân trao quà khuyến học cho các cháu tại Từ đường dòng họ.
Ông vẫn thường nói với con cháu: “Chỉ có học mới giúp ta thay đổi số phận, mới dựng xây được quê hương.” Câu nói giản dị ấy đã trở thành mục đích và là kim chỉ nam cho bao thế hệ trong dòng họ Lê Xuân.
Những năm 1990, khi đời sống người dân còn chật vật, ông Phúc đã cùng các bậc cao niên trong họ bàn bạc, vận động lập “Quỹ khuyến học, khuyến tài họ Lê Xuân.” Ngày đầu, quỹ chỉ có vài chục nghìn đồng, có khi là những đấu gạo, đấu thóc mà bà con gom góp gửi gắm niềm tin. Nhưng chính từ sự mộc mạc ấy, một ngọn lửa đã được thắp lên – ngọn lửa của tinh thần học tập, của niềm tự hào về truyền thống hiếu học của dòng họ.
Ông Lê Xuân Phúc căn dặn động viên các cháu học sinh đầu năm học mới.
Không chỉ là người khởi xướng, ông Phúc còn là người ghi chép, công khai từng khoản đóng góp, tận tay trao thưởng cho các cháu học sinh, sinh viên đạt thành tích cao. Mỗi phần thưởng tuy nhỏ, nhưng chứa đựng trong đó cả tấm lòng của người ông thương binh già – người đã nhiều lần trích tiền trợ cấp thương binh ít ỏi của mình để góp thêm cho quỹ. Dù tuổi cao, sức yếu, ông vẫn cần mẫn đạp xe đến từng nhà vận động, rồi tổ chức lễ tuyên dương hằng năm, để kịp thời động viên, khích lệ các cháu chăm ngoan, học giỏi.
Năm học vừa qua, cháu Lê Xuân Quốc Khánh – học sinh đoạt giải Ba môn Tin học cấp tỉnh Thanh Hóa – có hoàn cảnh khó khăn, gia đình chưa đủ điều kiện mua máy tính để học tập. Biết chuyện, ông Phúc lại một lần nữa tất bật đi vận động khắp nơi, từ bà con trong và ngoài họ, bạn bè, cho đến những người cùng thế hệ. Nhờ tấm lòng ấy, một chiếc máy tính mới trị giá hơn 10 triệu đồng đã được trao tận tay cháu Khánh, cùng lời dặn dò: “Học cho giỏi, để mai này giúp đời, giúp người và làm rạng danh dòng họ…”
Ông Lê Xuân Phúc đạp xe đến từng gia đình động viên tinh thần học tập cho các cháu.
Trong chính gia đình mình, đứa cháu nội Lê Xuân Hiếu, mới học lớp 3, từ sự cần mẫn trao truyền của ông, cu cậu đã thành thạo phép tính nhẩm có ba chữ số và thuộc hơn 100 câu thơ Kiều – nhờ ông trong những ngày hè. Niềm vui giản dị của ông là nhìn cháu say sưa đọc sách, ánh mắt sáng lên trong từng con chữ. “Cháu học được bao nhiêu thì ông vui bấy nhiêu,” ông cười hiền nói.
Không chỉ trong dòng họ, ông Phúc còn là người tích cực lan tỏa phong trào học tập trong cộng đồng. Mỗi buổi họp thôn, ông đều nhắc mọi người: “Nuôi dưỡng cái chữ là giữ nếp nhà, giữ hồn quê.”
Dù tuổi đã cao, ngày nào ông cũng dành thời gian đọc sách, ghi chép lại lịch sử, gia phả của dòng họ, ghi tên từng cháu học giỏi, từng người thành đạt. Ông bảo, đó là cách để “giữ lửa ký ức” – để các thế hệ mai sau biết ơn những người đi trước và tự hào về truyền thống của mình. Khi được hỏi điều gì khiến ông gắn bó với công việc ấy suốt bao năm, ông chỉ cười hiền: “Được thấy lớp trẻ ham học, sống có ý chí, đó là phần thưởng lớn nhất đời tôi.”
Ông Lê Xuân Phúc luôn có thói quen đọc sách, tự mình học tập nâng cao kiến thức mỗi ngày.
Trong căn nhà nhỏ ấm áp tình thân – những tấm bằng ghi nhận kết quả học tập được ông gói ghém ép cẩn thẩn và đựng trong chiếc cặp da cũ sờn từ thời chiến tranh, như một báu vật, còn đó là những lá thư, một dòng viết vội hiện ra trên sách – tràn đầy cảm xúc của các thế hệ con cháu ở khắp nơi gửi về được ông cẩn thận ép kỹ, mà ấm áp hơi người. Với ông, đó là “kho báu” – là niềm vui tinh thần vô giá.
Nhờ công sức và tâm huyết của ông, đến nay dòng họ Lê Xuân đã có rất nhiều cháu đỗ đạt đại học, cao học, cao đẳng … nhiều người giữ cương vị quan trọng trong các cơ quan, tổ chức. Mỗi dịp họp họ, khi ông Phúc được mời lên trao phần thưởng, cả sân nhà thờ Họ Lê Xuân lại vang tiếng vỗ tay như một phần nội dung quan trọng nhất, ánh mắt con cháu rạng rỡ trong niềm tự hào.
Ngọn lửa mà ông Lê Xuân Phúc thắp lên không chỉ sưởi ấm một dòng họ, mà còn lan tỏa đến cả cộng đồng – bồi đắp thêm cho vùng đất xứ Thanh thắm sâu hơn nghĩa tình một giá trị bền vững: Tinh thần hiếu học và lòng nhân ái.
Và rồi, trong ánh sáng thành công của mỗi thế hệ trẻ hôm nay, người ta vẫn nhận ra một phần ánh sáng âm thầm mà ông đã gửi trao – ánh sáng của tri thức, của tình yêu thương và của niềm tin vào tương lai.
Lê Xuân Bính